Centrum Medyczne MEDINTEL          Uczniowski Klub Sportowy G-8 Bielany          Fundacja im. Ireny Kwiatkowskiej na rzecz twórczości dla dzieci          Centrum Medyczne MML w Warszawie           Usłyszeć Świat | Stowarzyszenie rodziców i przyjaciół dzieci i młodzieży z wadą słuchu

Nieżyt gardła

Dr n. med. Barbara Południewska
Specjalista otolaryngolog i alergolog








Gardło to przestrzeń, która rozciąga się od podstawy czaszki aż do krtani. Jest częścią wspólną dróg oddechowych (nos – gardło – krtań) i przewodu pokarmowego (jama ustna – gardło – przełyk). Ściana gardła składa się z warstw: błony śluzowej, tkanki podśluzowej i mięśniowej. W jamie ustnej, gardle i krtani błona śluzowa jest pokryta nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, a w nosie wielorzędowym migawkowym. Zanieczyszczenia błon śluzowych układu oddechowego są bezustannie usuwane ruchem rzęsek komórek nabłonkowych. Ruch rzęsek przesuwa śluz wraz z zanieczyszczeniami i drobnoustrojami w stronę gardła i niżej. Po połknięciu śluzu drobnoustroje i zanieczyszczenia są likwidowane w kwaśnej treści żołądkowej. Usunąć substancje drażniące z gardła pozwala także odruch kaszlowy. W obrębie gardła znajdują się skupiska tkanki limfatycznej (migdałki podniebienne, migdałek gardłowy u dzieci do około 10 r. życia, migdałki językowe w obrębie korzenia języka, migdałki trąbkowe przy ujściu trąbek słuchowych). Pasma boczne i grudki chłonne na tylnej ścianie gardła stanowią pierścień chłonny gardła, nazywany pierścieniem Waldyera.

W gardle krzyżują się układ pokarmowy i oddechowy. Sprawia to, że ma on stały kontakt z drobnoustrojami chorobotwórczymi (wirusy, bakterie i grzyby) oraz czynnikami drażniącymi i toksycznymi, które wnikają do organizmu z wdychanym powietrzem. Błona śluzowa nie jest jednak bezbronna. Kontakt z drobnoustrojami stymuluje ją do produkcji przeciwciał i wpływa na dojrzewanie całego układu oddechowego. Dlatego u ludzi dorosłych z dobrze funkcjonującym układem odpornościowym, większość drobnoustrojów chorobotwórczych, jest eliminowana w gardle i nie dochodzi do rozwoju infekcji. Dlatego zapalenia gardła u osób dorosłych przebiega łagodniej niż u dzieci, u których nie wszystkie funkcje obronne są w pełni wykształcone.

U każdego z nas na powierzchni błony śluzowej gardła gromadzi się bardzo wiele drobnoustrojów W 1ml wydzieliny pokrywającej błonę śluzową gardła jest od 10 do potęgi 6 do 10 do potęgi 8 drobnoustrojów. W części nosowej gardła flora bakteryjna jest zbliżona do tej jaką mamy w nosie, a w gardle środkowym i dolnym do tej jaką mamy w jamie ustnej. Przed atakami drobnoustrojów chroni nas ślina, która nieustannie obmywa jej powierzchnię (zdrowy człowiek produkuje jej około 1,5 litra dziennie ).

Niekorzystnie na stan błony śluzowej gardła, w tym na jego funkcje obronne, wpływają zanieczyszczenia powietrza oraz substancje drażniące, które dostają się zarówno drogą pokarmową i oddechową.

W warunkach fizjologicznych powietrze wdychane przez nos zostaje ogrzane, oczyszczone z bakterii i pyłów oraz nasycone parą wodną. Także w obrębie gardła, krtani i tchawicy wilgotność wzrasta z 32-35% do 95 -100%.Ogrzewanie powietrza odbywa się na drodze oddawania ciepła z krwi krążącej w drobnych naczyniach krwionośnych. Dzięki temu powietrze wdychane osiąga temperaturę 32-34 stopnie C, niezależnie od temperatury otoczenia. Nieprawidłowy przebieg tych procesów sprzyja uszkodzeniu błony śluzowej gardła, co może powodować powstanie stanów zapalnych.

Na stan błony śluzowej gardła wpływają:

Czynniki fizykochemicze – temperatura otoczenia, wilgotność powietrza, zanieczyszczenia przemysłowe, dym tytoniowy, alkohol, urazy.
Czynniki biologiczne – infekcje wirusowe, bakteryjne, grzybicze, alergia, proces starzenia się, zaburzenia hormonalne, niedobory immunologiczne, nieprawidłowości w budowie anatomicznej np. skrzywienie przegrody nosa, polipy nosa, które powodują, że nie oddychamy torem fizjologicznym nosowo-gardłowym.

Stany zapalne gardła dzielimy na ostre i przewlekłe. Ostre stany zapalne to najczęściej infekcje wirusowe, bakteryjne i grzybicze, błonica, półpasiec, zapalenie opryszczkowe, angina Plaut-Vincenta, drożdżyca, aftowe zapalenie gardła.

Przewlekłe zapalenie błony śluzowej gardła to szereg przewlekłych stanów wynikających z czynników drażniących lub zapalenia błony śluzowej gardła. Trwa on czasowo dłużej niż stany ostre, jest trudniejszy do leczenia, dzieli się na nieżyt przewlekły prosty, przerostowy i zanikowy. Chory często ma zdeterminowane konstytucjonalnie, czynnościowe osłabienie błony śluzowej gardła (predyspozycje rodzinne). Przewlekle zapalenie gardła jest najczęściej wywołane przez palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu, spożywanie gorących i ostro przyprawionych pokarmów, suche powietrze, oddychanie przez usta u chorych z zaburzeniami drożności nosa np. z powodu skrzywienia przegrody nosa, obecności polipów nosa, a także z powodu czynników wewnętrznych jak refluks żołądkowo-przełykowy, zaburzenia hormonalne ( menopauza u kobiet, niedoczynność tarczycy), zaburzenia ogólnoustrojowe takie jak schorzenia nerek, cukrzyca, niedobór witaminy A, odczyny alergiczne, niedokrwistość, niedobory żelaza, przyjmowanie niektórych leków – leków psychotropowych, nadużywanie kropli do nosa typu Xylometazilin, Nasivin, które spływają na tylną ścianę gardła powodując jej wysuszenie, ponadto leków sterydowych stosowanych przy astmie oskrzelowej odoskrzelowo. Choroby nosa i zatok tez mają wpływa na powstanie nieżytów przewlekłych błony śluzowej gardła. Przewlekły zanikowy nieżyt gardła jest to częste schorzenie zawodowe osób pracujących w warunkach dużych różnic temperatur, pracowników zakładów chemicznych, ponadto dotyczy osób pracujących głosem- nauczycieli, polityków, księży, dziennikarzy, śpiewaków, bardzo często występuje u ludzi starszych. Błona śluzowa gardła jest cienka, blada, wygładzona z poszerzonymi naczyniami krwionośnymi. Charakterystyczna jest niewielka ilość wydzieliny śluzowej spowodowanej zmniejszoną ilością gruczołów śluzowych, która zasychając nadaje błonie śluzowej wygląd polakierowanej powierzchni.

Najczęściej zgłaszane objawy przez chorych to: ból, pieczenia, drapanie, łaskotanie, uczucie suchości, ciała obcego w gardle, zalegania oraz spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła. Chory zmuszony jest do ciągłego odpluwania lepkiej wydzieliny. Uczucie suchości w gardle nasila się w nocy, i w okresach grzewczych, kiedy bardziej suche jest powietrze w mieszkaniach. Warunki klimatyczne też mają istotny wpływ na nieżyt suchy gardła. Częściej występują na terenach suchych – nad morzem, w klimatach wyspiarskich dolegliwości zdecydowanie zmniejszają się u pacjentów.

Leczenie suchych nieżytów gardła polega przede wszystkim na ustaleniu potencjalnych czynników, które mogą przyczyniać się do powstania zmian w błonie śluzowej gardła. Ich eliminacja lub leczenia, oraz leczenia objawowe, które ma na celu zmniejszenie objawów przewlekłego suchego nieżytu gardła -inhalacje lekami mukolitycznymi, ssanie leków mukolitycznch i dezynfekcyjnych, stosowanie preparatów nawilżających na bazie farmaceutycznej oliwy z oliwek z dodatkiem witamin A +E na tylną ścianę gardła.

Dolegliwości u pacjentów z suchym nieżytem błony śluzowej gardła zmniejszają się podczas posiłków lub podczas picia napojów.
Cechą charakterystyczną tej choroby jest dysproporcja pomiędzy dolegliwościami zgłaszanymi przez pacjenta, a obrazem klinicznym. Dolegliwości zgłaszane przez chorych są zdecydowanie większe niż obraz błony śluzowej stwierdzany przez lekarza.

W leczeniu uwzględniamy:

  • unikanie czynników szkodliwych i drażniących
  • dieta lekko strawna i z małą ilością ostrych przypraw
  • stosowanie na podsychająca błonę śluzową preparatów z Vit A i Vit E.
  • ssanie tabletek z substancjami mukolitycznymi

Dr n. med. Barbara Południewska
Specjalista otolaryngolog i alergolog